Để vận hành xe cẩu an toàn và tránh dừng máy ngoài kế hoạch, bạn cần một checklist kiểm tra xe cẩu rõ ràng, dễ áp dụng tại hiện trường. Dựa trên kinh nghiệm thi công, Phương Gia Foundation giới thiệu quy trình kiểm tra trước ca giúp phát hiện sớm hư hỏng, đảm bảo tuân thủ kiểm định cẩu và nâng cao hiệu suất. Bài viết tóm tắt các bước bắt buộc, mẹo thực tế và biểu mẫu gợi ý để đội vận hành triển khai ngay, phù hợp cả xe cẩu bánh lốp, cẩu tự hành và xe cẩu thùng trong bối cảnh công trình đô thị lẫn công nghiệp.
Mục tiêu và phạm vi kiểm tra an toàn xe cẩu
Mục tiêu của checklist là xác nhận tình trạng kỹ thuật, đáp ứng quy định pháp luật và chuẩn bị điều kiện làm việc an toàn cho mọi ca nâng. Quy trình áp dụng cho xe cẩu 5–100 tấn trở lên, bao gồm cẩu gấp, cẩu thùng, cẩu chuyên dụng tại kho, cảng và công trường. Áp dụng đúng giúp giảm rủi ro đứt cáp, lật cẩu, chạm điện và tối ưu chi phí bảo dưỡng xe cẩu.
- Xác minh tính sẵn sàng của thiết bị, con người và mặt bằng.
- Chuẩn hóa bước kiểm tra trước ca, giữa ca và sau ca.
- Gắn kiểm tra với hồ sơ pháp lý và kế hoạch vận hành xe cẩu.
Kiểm tra hồ sơ pháp lý & tài liệu kỹ thuật
Trước khi khởi động, hoàn tất kiểm tra giấy tờ giúp bạn “đúng ngay từ đầu”. Tài liệu phải hiện hữu trên xe hoặc tại khu vực điều hành, tránh việc “nâng thử” mà thiếu căn cứ. Đây là nền tảng cho mọi quyết định kỹ thuật và an toàn.
- Tem/giấy kiểm định cẩu còn hiệu lực; hồ sơ kèm theo biên bản thử tải.
- Sổ bảo dưỡng định kỳ, phiếu sửa chữa gần nhất.
- Sơ đồ tải (load chart) đúng model; quy định góc cần, tầm với.
- Chứng chỉ người vận hành, tín hiệu viên, rigger; phân quyền rõ vai trò.
- Kế hoạch nâng (lifting plan) và đánh giá rủi ro tại hiện trường.
Kiểm tra cơ khí – thủy lực – điện
Phần kỹ thuật là lõi của checklist kiểm tra xe cẩu. Tập trung vào khung gầm, cơ cấu quay, thủy lực, điện điều khiển và các cảm biến an toàn. Mọi rò rỉ, mài mòn, hoặc tín hiệu bất thường đều phải được ghi nhận và xử lý trước khi nâng.
- Khung gầm, bàn quay (slewing ring): không nứt, không rơ; siết lực bulông theo khuyến nghị.
- Hệ thủy lực: ống, phớt, khớp nối khô ráo; van chống quá tải (overload relief valve) hoạt động chuẩn; mức dầu đạt chuẩn.
- Bộ giới hạn tải trọng (load moment limiter, LML), cảm biến góc cần, cảm biến chiều cao: hiển thị đúng, không báo giả.
- Điện – điều khiển: công tắc hành trình, còi, đèn cảnh báo, màn hình chẩn đoán không lỗi.
- Phanh, tời (hoist), puly (sheave), móc cẩu: không nứt, không biến dạng; chốt an toàn đóng kín.
Kiểm tra thiết bị nâng & phụ kiện buộc tải
Phụ kiện là mắt xích quyết định an toàn của vận hành xe cẩu. Chỉ sử dụng thiết bị còn hạn, đúng tải trọng làm việc cho phép (WLL) và có nhãn nhận diện. Thay mới ngay khi có dấu hiệu hư hỏng.
- Dây cáp, xích, Sling bản dẹt: không xơ tưa, không gãy sợi, không mòn quá giới hạn.
- Ma ní (shackle), vòng khuyên, khóa cáp: kích cỡ phù hợp, chốt an toàn còn nguyên.
- Thiết bị cân lực (dynamometer) khi cần kiểm soát tải trọng thực.
- Góc treo buộc hợp lý; dùng đệm góc để bảo vệ sling và tải.
Thiết lập hiện trường & an toàn lao động
Hiện trường an toàn giúp phòng lật cẩu và chạm điện. Đảm bảo nền chịu lực, chọn vị trí đặt chân và kiểm soát vùng nguy hiểm là bắt buộc. Triển khai biển báo, rào chắn, và phân luồng giao thông nội bộ.
- Nền và tải trọng nền: khảo sát độ chặt; kê tấm phản lực dưới chân chống thủy lực (outrigger).
- Khoảng cách đường điện trên cao: tuân thủ khoảng cách an toàn theo điện áp.
- Gió, mưa, tầm nhìn: đối chiếu giới hạn trong sơ đồ tải; dừng nâng khi vượt ngưỡng.
- Tổ chức tín hiệu: người ra hiệu đứng vị trí an toàn, dùng bộ đàm/ra hiệu tay thống nhất.
- PCCC tại chỗ: bình chữa cháy còn hạn, lối thoát hiểm thông thoáng.
Thử không tải/ có tải & biểu mẫu checklist gợi ý
Trước khi vào ca chính thức, thực hiện thử không tải để rà soát rung, tiếng lạ và độ mượt điều khiển; sau đó thử tải trong giới hạn an toàn. Ghi nhận đầy đủ vào biểu mẫu để truy vết khi cần.
- Khởi động – làm ấm hệ thống; test nâng/hạ, xoay cần, ra/vào cần ở tải 0.
- Thử tải theo bước (ví dụ 25%–50%–75% tải làm việc) trong vùng an toàn của sơ đồ tải.
- Kiểm tra phanh tời, phanh quay, khóa liên động (interlock system) trong các thao tác.
- Ví dụ thực tế: theo kinh nghiệm thi công của Phương Gia Foundation, chỉ riêng bước thử không tải đã phát hiện 60–70% lỗi điều khiển phát sinh sau bảo dưỡng.
| Hạng mục | Tình trạng | Ghi chú |
|---|---|---|
| Tem kiểm định/Load chart | Đạt / Không đạt | Kiểm tra an toàn xe cẩu – giấy tờ còn hiệu lực |
| Thủy lực – rò rỉ | Đạt / Không đạt | Ống, phớt, van |
| LML, cảm biến | Đạt / Không đạt | Hiển thị đúng |
| Sling/ma ní | Đạt / Không đạt | WLL phù hợp tải |
| Outrigger & nền | Đạt / Không đạt | Kê tấm phản lực |
5 sai lầm phổ biến khi vận hành xe cẩu cần tránh
Nhiều sự cố xuất phát từ thói quen bỏ qua bước nhỏ nhưng quan trọng. Danh sách dưới đây giúp đội vận hành rà soát nhanh, giảm rủi ro và nâng cao tính sẵn sàng thiết bị.
- Không đối chiếu sơ đồ tải theo bán kính thực tế và điều kiện gió.
- Dùng sling/ma ní không có nhãn WLL hoặc quá hạn.
- Không kê tấm phản lực khi nền yếu, dẫn đến lún lệch outrigger.
- Bỏ qua tín hiệu người hướng dẫn; vừa nâng vừa xoay với tải lệch tâm.
- Không ghi chép checklist; mất dấu nguyên nhân khi sự cố xảy ra.
FAQ - Câu Hỏi Thường Gặp
Checklist kiểm tra xe cẩu nên thực hiện khi nào?
Thực hiện trước mỗi ca, sau mỗi ca (kiểm tra nhanh), và sau bảo dưỡng/sửa chữa lớn. Công tác đặc biệt hoặc môi trường khắc nghiệt cần tăng tần suất.
Có bắt buộc phải dùng sơ đồ tải đúng model không?
Bắt buộc. Sơ đồ tải của model khác dẫn đến tính sai bán kính/tải cho phép, tăng nguy cơ quá tải và lật cẩu.
Kiểm tra nền đặt outrigger như thế nào?
Đánh giá sức chịu tải nền, sử dụng tấm phân bổ lực đủ kích thước; không đặt trên mép hố, nắp hầm, hoặc nền mới san lấp chưa chặt.
LML báo quá tải nhưng tải “có vẻ nhẹ”, phải làm gì?
Dừng thao tác, hạ tải an toàn, rà soát lại bán kính, góc cần, gió và hiệu chuẩn cảm biến. Tuyệt đối không vô hiệu hóa hệ thống an toàn.
Phụ kiện buộc tải chọn theo tiêu chí nào?
Chọn theo WLL ≥ tải nâng, vật liệu phù hợp, thương hiệu uy tín; loại bỏ phụ kiện nứt, mòn, cong vênh hoặc thiếu chốt an toàn.
Kết luận & Liên hệ
Áp dụng checklist kiểm tra xe cẩu bài bản giúp giảm sự cố, kéo dài tuổi thọ thiết bị và nâng cao năng suất. Từ hồ sơ pháp lý, kiểm tra cơ khí–thủy lực–điện đến thử tải và ghi chép, mỗi bước đều quan trọng để bảo vệ con người và tài sản. Nếu bạn muốn tham khảo một đơn vị đã triển khai thực tế tại nhiều công trình, có thể đặt lịch thuê xe cẩu uy tín tại TPHCM để xem quy trình chuẩn vận hành ngoài hiện trường. Cần thuê xe cẩu tại TPHCM và các tỉnh lân cận, liên hệ Phương Gia Foundation - Hotline: 0948952024 hoặc 0824 255 5855.
